گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر، امروز دیگر یک انتخاب نیست؛ یک ضرورت برای رشد اقتصادی، کاهش آلاینده‌ها و حرکت به‌سمت توسعه پایدار است. در ایران نیز ماده ۶۱ قانون اصلاح الگوی مصرف یکی از مهم‌ترین ابزارهای حمایتی برای توسعه پروژه‌های انرژی پاک به شمار می‌رود. طبق این ماده قانونی، دولت متعهد می‌شود برق تولیدی نیروگاه‌های تجدیدپذیر را به مدت ۲۰ سال با نرخ تضمینی خریداری کند.
این سازوکار باعث شده سرمایه‌گذاران با اطمینان بیشتری وارد حوزه نیروگاه‌های خورشیدی، بادی، زیست‌توده و سایر انرژی‌های پاک شوند. در این مقاله، ماده ۶۱ را به زبان ساده و کاربردی بررسی می‌کنیم، مزایای آن، مدل‌های مختلف احداث نیروگاه و فرصت‌های سرمایه‌گذاری را توضیح می‌دهیم و چالش‌ها و راهکارهای آن را نیز مرور خواهیم کرد.
ماده ۶۱ قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی
وزارت نیرو موظف است به‌منظور توسعه استفاده از منابع تجدیدپذیر شامل انرژی‌های خورشیدی، بادی، زمین‌گرمایی، زیست‌توده، آبی کوچک و انرژی دریایی، از طریق سازمان ذی‌ربط نسبت به عقد قرارداد بلندمدت خرید تضمینی برق با تولیدکنندگان غیر دولتی اقدام کند.
تبصره‌ها:
تبصره ۱: قیمت و شرایط خرید برق با پیشنهاد وزارت نیرو و تصویب هیأت وزیران تعیین می‌شود.
تبصره ۲: شرکت‌های برق منطقه‌ای و توزیع موظفند نسبت به تحویل و خرید برق اقدام کنند.
تبصره ۳: منابع مالی این طرح از محل ارزش سوخت صرفه‌جویی‌شده و مزایای محیط‌زیستی تأمین و به وزارت نیرو پرداخت می‌شود.
تعریف خرید تضمینی برق تجدیدپذیر
خرید تضمینی برق یعنی دولت تضمین می‌کند برق تولیدی نیروگاه‌های تجدیدپذیر را با قیمت مشخص و به مدت زمان معین—معمولاً ۲۰ سال—از سرمایه‌گذاران خریداری کند.
این مدل:
ریسک اقتصادی پروژه را کاهش می‌دهد
بازگشت سرمایه را قابل پیش‌بینی می‌کند
سرمایه‌گذاری در انرژی‌های پاک را جذاب و قابل اعتماد می‌سازد
مزایا و اهمیت ماده ۶۱ در توسعه انرژی‌های پاک
۱. تضمین قیمت خرید
قیمت خرید برق در قرارداد مشخص است و هرساله براساس ضریب تعدیل افزایش می‌یابد. این افزایش قیمت باعث می‌شود درآمد نیروگاه هم‌راستا با تورم رشد کند.
۲. قراردادهای بلندمدت ۲۰ ساله
قراردادهای طولانی‌مدت، ریسک را برای سرمایه‌گذار به حداقل می‌رسانند و امکان برنامه‌ریزی مالی دقیق‌تری فراهم می‌کنند.
۳. جذب سرمایه‌گذاری گسترده
ماده ۶۱ یکی از قوی‌ترین ابزارهای جذب سرمایه خارجی و داخلی در حوزه انرژی تجدیدپذیر است.
چالش‌ها و راهکارهای سرمایه‌گذاری براساس ماده ۶۱
چالش‌ها:
نوسانات اقتصادی
تغییرات سیاست‌های دولتی
تأمین مالی اولیه
نبود آگاهی کافی در بین سرمایه‌گذاران
راهکارها:
۱. تدوین سیاست‌های پایدار: ثبات قوانین و جلوگیری از تغییرات ناگهانی می‌تواند اطمینان سرمایه‌گذار را چند برابر کند.
۲. آموزش و اطلاع‌رسانی: با ارائه اطلاعات شفاف و برگزاری دوره‌های آموزشی، سرمایه‌گذاران می‌توانند تصمیمات دقیق‌تر و کم‌ریسک‌تری بگیرند.
مدل‌های احداث نیروگاه خورشیدی براساس ماده ۶۱
۱. نیروگاه خورشیدی انشعابی (پشت‌بامی) – تا دو برابر ظرفیت انشعاب
این مدل برای خانه‌ها، واحدهای تجاری و ساختمان‌ها مناسب است. مزایا:
درآمد ماهانه پایدار
فروش برق به شبکه به مدت ۲۰ سال
افزایش ارزش ملک
عدم نیاز به خرید زمین
شرایط قرارداد:
نرخ پایه سالانه ابلاغ می‌شود
شامل تعدیل سالانه است
ضریب اصلاحی ۶۰٪ در سال‌های ۸، ۱۲ و ۱۶
۲. احداث نیروگاه در زمین شخصی یا شهرک صنعتی – تا ۳ مگاوات
مناسب برای سرمایه‌گذاران حقیقی و حقوقی با زمین بایر یا صنعتی.
مزایا:
بهره‌برداری از زمین بلااستفاده
امکان دریافت مزایای ماده ۱۶ دانش‌بنیان
قرارداد تضمینی ۲۰ ساله
شرایط:
تا ۲۰۰ کیلووات برای زمین دارای انشعاب
تا ۳ مگاوات برای زمین بدون انشعاب
۳. احداث نیروگاه در شهرک‌های تخصصی خورشیدی
این مدل هزینه راه‌اندازی را کاهش می‌دهد و برای کسانی مناسب است که زمین ندارند یا به دنبال فرآیند ساده‌تر هستند.
مزایا:
تخصیص زمین با کمترین هزینه
عدم نیاز به مجوزهای پیچیده
وجود زیرساخت کامل (راه، پست، شبکه، امنیت)
جمع‌بندی نهایی
ماده ۶۱ قانون اصلاح الگوی مصرف، یکی از مهم‌ترین سازوکارهای حمایتی دولت برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر است. این قانون با فراهم کردن قراردادهای خرید تضمینی ۲۰ ساله، نرخ تعدیلی، و قیمت مشخص برق، ریسک سرمایه‌گذاری را به حداقل می‌رساند و راه را برای توسعه نیروگاه‌های خورشیدی، بادی و زیست‌توده هموار می‌کند. اگر قصد سرمایه‌گذاری در نیروگاه خورشیدی دارید، احداث نیروگاه پشت‌بامی، احداث نیروگاه در زمین شخصی، یا مشارکت در شهرک‌های تخصصی گزینه‌های کاملاً مقرون‌به‌صرفه و مطمئن هستند.
